1945: Wraz z utworzeniem Politechniki Łódzkiej i jej Wydziału Mechanicznego, powstaje Katedra Obróbki Metali I, przekształcona później w Katedrę Obrabiarek i Obróbki Skrawaniem. Jej organizatorem, a następnie wieloletnim kierownikiem był prof. Leon Burnat – specjalista w zakresie teorii skrawania i konstrukcji obrabiarek z doświadczeniem zawodowym w polskim przemyśle maszynowym, a także w wielu krajach europejskich i USA. Autor trzech podręczników z zakresu konstrukcji obrabiarek, sześciotomowego skryptu z obrabiarek i teorii skrawania oraz kilkudziesięciu artykułów, Wypromował 6 doktorów.
1955: Powstaje Katedra Technologii Budowy Maszyn, której organizatorem i kierownikiem zostaje prof. Zbigniew Kornberger, specjalista w dziedzinie technologii budowy maszyn. Wypromował 5 doktorów, był też autorem monografii nt. TBM oraz 3 podręczników i wielu artykułów z tego zakresu.
1970: W wyniku połączenia wymienionych Katedr, powstaje Instytut Obrabiarek i Technologii Budowy Maszyn. Pierwszym dyrektorem Instytutu zostaje prof. Zbigniew Kornberger. Wraz z powstaniem Instytutu zostały w nim utworzone cztery zakłady:
- Zakład Obrabiarek pod kierownictwem prof. Leszka Kwapisza, specjalisty w zakresie konstrukcji i napędów obrabiarek oraz robotyki, promotor 3 prac doktorskich, współautor (z prof. Jan Rafałowiczem) monografii pt. „Szlifierki” (2 wydania WNT), autor kilkudziesięciu publikacji i kierownik wielu projektów. Tematyka badawcza Zakładu obejmowała: hydro- i pneumo-statyczne zespoły napędowe, łożyskowe i prowadnicowe obrabiarek (prof. Donat Lewandowski, prof. Ryszard Przybył) oraz zagadnienia dynamiki w obrabiarkach (prof. Franciszek Oryński).
- Zakład Automatyzacji Obrabiarek pod kierownictwem prof. Jana Rafałowicza, specjalisty w zakresie konstrukcji, sterowania numerycznego i adaptacyjnego obrabiarek, współautor (z prof. Kwapiszem) monografii pt. „Szlifierki” (2 wydania WNT), autor kilkudziesięciu publikacji i kierownik 22 projektów badawczych, promotor 11 prac doktorskich. Tematyka badawcza Zakładu obejmowała: optymalizację sterowania numerycznego obrabiarek (dr inż. Jan Jaworski, dr inż. Grzegorz Lange), sterowanie adaptacyjne obrabiarek (dr inż. Jacek Teodorczyk, dr inż. Aleksander Ornaf), modelowanie i nadzorowanie procesów obróbkowych z zastosowaniem metod sztucznej inteligencji (dr hab. inż. Paweł Leżański).
- Zakład Technologii Maszyn pod kierownictwem prof. Andrzeja Koziarskiego. Tematyka badawcza Zakładu obejmowała: metody oceny walorów użytkowych ściernic (prof. Andrzej Koziarski, prof. Mirosław Urbaniak, prof. Włodzimierz Fiks), metody kształtowania właściwości ściernic (prof. Andrzej Gołąbczak).
- Zakład Obróbki Skrawaniem pod kierownictwem doc. Mieczysława Skiedrzyńskiego, a następnie doc. Bogdana Meldnera. Tematyka badawcza Zakładu obejmowała: badanie metod obróki ubytkowej (doc. Mieczysław Skiedrzyński), technologię kół zębatych (doc. Bogdan Meldner, prof. Tadeusz Marciniak, dr inż. Andrzej. Ciszewski), właściwości warstwy wierzchniej (prof. Bogdan Kruszyński).
Od początku swego istnienia Instytut jest wiodącą jednostką Wydziału Mechanicznego PŁ w zakresie kształcenia na specjalności Obrabiarki, Obróbka Skrawaniem i TBM.
1975: Po śmierci prof. Kornbergera, dyrektorem Instytutu zostaje doc. Bogdan Meldner, specjalista w zakresie obróbki skrawaniem i technologii przekładni zębatych.
1976: Z ogromnym poparciem pracowników Instytutu, dyrektorem zostaje prof. Jan Rafałowicz. Prof. Rafałowicz pełnił tę funkcję nieprzerwanie przez 25 lat. Pod jego kierownictwem Instytut istotnie rozwinął się pod względem kadrowym, naukowym i materialnym. Powstało kilkadziesiąt prac doktorskich i pierwsze prace habilitacyjne. Jako dyrektor, prof. Rafałowicz usilnie zabiegał o wszelkiego typu prace badawcze zlecane Instytutowi. W efekcie wykonywane były projekty, zlecane przez przemysł, Centralny Program Badań Podstawowych i Komitet Badań Naukowych, które często były podstawą zrealizowanych prac doktorskich. Prof. Rafałowicz zmarł we wrześniu 2001, tuż przed odejściem na emeryturę.
1993: Z inicjatywy prof. L. Kwapisza, na Wydziale Mechanicznym PŁ zostaje uruchomiony kierunek kształcenia Automatyka i Robotyka, dla którego Instytut staje się jednostką wiodącą. W związku z tym Zakład Obrabiarek zmienia nazwę na Zakład Obrabiarek i Robotyki, poszerzając zakres swoich prac badawczych o tematykę związaną z robotyką (prof. Leszek Podsędkowski).
1993: W miejsce Zakładu Obróbki Skrawaniem powstaje Zakład Obróbki Skrawaniem i Narzędzi i jego kierownikiem zostaje prof. Bogdan Kruszyński, specjalista w zakresie obróbki skrawaniem, szczególnie kształtowania właściwości warstwy wierzchniej i zagadnień ciepła w procesie szlifowania. Był autorem 3 monografii, autorem i współautorem ponad 100 publikacji, wypromował 6 doktorów. Pod jego kierownictwem wykonano 9 projektów badawczych, w tym zadanie projektu kluczowego MNiSW nt. szlifowania trudnoobrabialnych stopów lotniczych Był również członkiem CIRP. Obok zagadnień właściwości warstwy wierzchniej (Prof. Bogdan Kruszyński, prof. Ryszard Wócik) Zakład rozszerzył zakres naukowy o aspekty technologii wytwarzania frezów ślimakowych (dr hab. inż. Wojciech Stachurski, prof. uczelni).
1997: Zakład Technologii Maszyn przekształca się w Katedrę Technologii Maszyn, stając się samodzielną jednostką Wydziału Mechanicznego PŁ.
2001: W kwietniu, laboratoria, warsztaty i izba pomiarów Instytutu zostają przeniesione z historycznych, ale bardzo zniszczonych budynków pofabrycznych do obszernej hali technologicznej w nowo wybudowanym gmachu Wydziału Mechanicznego. Do tego gmachu zostaje również przeniesiona dyrekcja Instytutu i Zakład Obróbki Skrawaniem i Narzędzi.
2001: We wrześniu dyrektorem Instytutu zostaje prof. Bogdan Kruszyński, . Prof. Kruszyński od 2002 roku był ponadto przez 2 kadencje prodziekanem i przez następne 2 kadencje dziekanem Wydziału Mechanicznego. Podczas jego kadencji, z funduszy UE, zastał zrealizowany projekt mający na celu zakup wyposażenia przeznaczonego do nowoczesnych metod nauczania i prowadzenia badań, który istotnie zwiększył potencjał dydaktyczny i badawczy Instytutu. Prof. Kruszńyski zmarł w 2017 roku.
2001: Kierownikiem Zakładu Automatyzacji Obrabiarek zostaje dr hab. inż. Paweł Leżański, specjalista w zakresie nadzorowania procesów obróbkowych z zastosowaniem metod sztucznej inteligencji, stypendysta Fulbrighta, autor 1 monografii i 45 publikacji, kierownik 2 projektów KBN, współwykonawca 11 innych projektów, w tym 3 projektów współfinansowanych przez EU.
2004: W wyniku rosnącej roli robotyki, w miejsce Zakładu Automatyzacji Obrabiarek powstaje Zakład Robotyki i Automatyzacji, którego kierownikiem zostaje prof. Leszek Podsędkowski, specjalista w zakresie robotów mobilnych i medycznych, autor 2 monografii, ok. 80 publikacji, promotor 8 prac doktorskich, wykonawca 10 projektów badawczych. Tematyka badawcza Zakładu to: konstrukcja i nawigacja robotów mobilnych (prof. L. Podsędowski), konstrukcja, napędy i sterowanie robotów i urządzeń medycznych (dr inż. Agnieszka Kobierska, Łukasz Frącczak, Katarzyna Koter, Paweł Żak, Piotr Wróblewski). Zakład Obrabiarek i Robotów powraca do pierwotnej nazwy Zakład Obrabiarek.
2008: Kierownikiem Zakładu Obrabiarek zostaje prof. Franciszek Oryński, specjalista w zakresie dynamiki obrabiarek, autor 2 monografii i ponad 20 publikacji, promotor 5 prac doktorskich, wykonawca i kierownik wielu projektów badawczych.
2009: Do Instytutu dołącza Zakład Zarządzania, Nauk Ekonomicznych i Prawnych.
2011: Kierownikiem Zakładu Obrabiarek zostaje dr hab. inż. Witold Pawłowski, prof. uczelni, specjalista w zakresie dynamiki obrabiarek, autor 1 monografii i ponad 70 publikacji, wykonawca w 9 projektach badawczych, promotor 2 doktoratów. Od 2008 do 2016 roku prodziekan ds. studenckich Wydziału Mechanicznego, a od 2016 roku prorektor ds. studenckich Politechniki Łódzkiej.
2013: Zakład Obrabiarek wprowadza się do nowego gmachu Wydziału Mechanicznego, tzw. Fabryki Inżynierów XXI wieku, a rok później Zakład Robotyki i Automatyzacji przeprowadza się do budynku A20, dołączając lokalizacyjnie do Instytutu.
2017: Katedra Technologii Maszyn dołącza do Instytutu. Powstaje nowy Zakład Technologii Maszyn z połączenia tej katedry i Zakładu Zarządzania, Nauk Ekonomicznych i Prawnych. Jego kierownikiem zostaje prof. Mirosław Urbaniak, a po 2 latach - dr hab. inż. Marcin Gołąbczak, prof. uczelni.
2017: Dyrektorem Instytutu Obrabiarek i Technologii Budowy Maszyn zostaje dr hab. inż. Witold Pawłowski, prof. uczelni, dotychczasowy zastępca Dyrektora ds. dydaktycznych.
2017: Kierownikiem Zakładu Obróbki Skrawaniem i Narzędzi zostaje dr hab. inż. Wojciech Stachurski, prof. PŁ, specjalista w zakresie eksploatacji narzędzi i metod chłodzenia procesów obróbki skrawaniem, autor 2 monografii i ok. 60 publikacji.
2018: Do Zakładu Obrabiarek dołącza Zespół Maszyn Roboczych, Napędów i Sterowania, którego zakres prac badawczych dotyczy konstrukcji, napędów hydrostatycznych, sterowania numerycznego oraz dynamiki maszyn roboczych. Zespołem kieruje dr hab. inż. Andrzej Kosucki, prof. uczelni, autor 1 monografii, ponad 30 publikacji i wykonawca w 6 projektach KBN.
Opracowanie: dr hab. inż. Paweł Leżański